A)GENEL OLARAK:
Boşanma davası Türk Medeni Kanunun 161 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Yasa koyucu taraflara şartları oluştuğunda diledikleri zaman özel ya da genel boşanma sebeplerinden birine yada bir kaçına dayanılarak boşanma davası açma hakkı tanımıştır. Burada uygulamada sorun teşkil eden boşanma davası açılırken dayanılan sebep veya sebeplerin dava devam ederken yeni sebep ve olguların ortaya çıkması durumunda ne yapılacağı konusunda toplanmaktadır.
B) ÖZEL VE GENEL BOŞANMA SEBEPLERİ
Türk Medeni Kanunun 161’nci maddesinde yer alan ‘zina’ , 162. Maddesinde yer alan ‘ onur kırıcı davranış’, 163’ncü maddesinde yer alan ‘ haysiyetsiz hayat sürme’ , 164. Maddesinde yer alan ‘ Terk’ , 165. Maddesinde yer alan ‘Akıl hastalığı’ gibi boşanma sebepleri özel boşanma sebepleridir. Zina, onur kırıcı davranış, terk durumlarında, yasal koşulları gerçekleştiğinde, başkaca hiçbir şey aranmaksızın, evlilik birliğinin devamı da sağlanamayacağından özel ve mutlak boşanma sebepleridir. 166. Maddede yer alan sebepler, evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebine dayalı genel boşanma sebepleridir. Taraflar boşanma davalarını birkaç sebebe dayanıyorsa bu sebeplere dayanarak boşanma davası açabilir. Örneğin eşlerden biri zina, hayata kast, pek kötü davranma veya ağır derecede onur kırıcı davranışla karşılaşırsa dilerse bu özel sebeplerden birine ya da bir kaçına, dilerse genel boşanma sebebine dayanarak da boşanma davası açabileceği gibi özel ve genel nitelikteki sebeplerin ikisine birlikte dayanarak da boşanma davası açabilir. ( Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2014/1592 esas, 2014/17457 karar)
C)BOŞANMA SEBEBİNİN DAVA AŞAMASINDA DEĞİŞMESİ YA DA YENİ BOŞANMA SEBEPLERİNİN ORTAYA ÇIKMASI:
Genel yada özel boşanma sebeplerinin bir veya bir kaçına dayalı olarak açılan boşanma davalarında dava devam ederken ortaya çıkan özel yada genel boşanma sebeplerinden birinin ortaya çıkması durumunda dayanılan sebeplerin değiştirilmesi mümkündür. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunun 180. Maddesine göre davanın tamamen ıslahı ile boşanma davasındaki sebepler değiştirilebilir. ( Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2010/22120 esas, 2012/670 karar)
D) ŞEKİL:
Örneğin taraflardan biri boşanma davasını açarken davalı eşin sadakat yükümlüğüne aykırı davranması nedenine dayalı TMK 166. Maddesinde yer alan genel boşanma sebeplerine dayanarak açmış olduğu boşanma davası devam ederken davalı eşin zina yaptığını öğrenmesi nedeniyle davacı taraf boşanma davasında açarken ilk başta evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına dayanarak açmış olduğu davasını ıslah yoluyla değiştirebilir.
Davacı taraf, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunun 180. Maddesinde yer alan davanın tamamen ıslahı ile boşanma davasındaki sebep ya da sebepleri boşanma davası devam ederken yeni bir dava dilekçesi ile davasını tamamen ıslah edebilir. Buradaki usul: davacı tarafın davasını tamamen ıslah bildiriminde bulunmasından itibaren bir hafta içinde yeni bir dava dilekçesi ile ( ortaya çıkan yeni boşanma sebeplerini bildirir dava dilekçesi ile) davasını tamamen ıslah etmelidir.
Yukarıda verilen örnekte ilk başta evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına dayanılarak açılan bir boşanma davası, davalı tarafın zina yaptığını öğrenmesi durumunda, davacı taraf davasını tamamen ıslah ederek, yeni bir dava dilekçesi ile mutlak ve özel boşanma sebebi olan zinaya dayalı boşanma dava dilekçesi vererek boşanma davasını zinaya dayalı boşanma davasına çevirebilir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunun 177. Maddesinin 1. fıkrasında yer alan, ıslahın zamanı konusunda: kanun koyucu, ISLAHIN TAHKİKAT AŞMASININ SONUNA KADAR YAPILMASI GEREKTİĞİNİ BELİRTMİŞTİR. SÖZLÜ YARGILAMA AŞAMASINDA DAVANIN KISMEN VEYA TAMAMEN ISLAHI MÜMKÜN DEĞİLDİR. ŞAYET BOŞANMA DAVASI SÖZLÜ YARGILAMA AŞAMASINDA İKEN BOŞANMA SEBEBİNİ DEĞİŞTİRMEK İSTEYEN TARAF DAVANIN TAMAMEN ISLAHI MÜMKÜN OLMADIĞI İÇİN YENİ BİR DAVA AÇARAK BU DAVAYI DA SÖZLÜ YARGILAMA AŞAMASINDAKİ BOŞANMA DAVASINA BİRLEŞTİRİLMESİNİ İSTEYEBİLİR.
E) DEĞERLENDİRME VE SONUÇ:
Boşanma davası devam ederken boşanma sebebi veya sebeplerini taraflar, DEVAM EDEN BOŞANMA DAVASI SÖZLÜ YARGILAMA AŞAMASINDA DEĞİLSE,DAVANIN TAMAMEN ISLAHI İLE BOŞANMA DAVASINDAKİ SEBEP YADA SEBEPLERİ DEĞİŞTİRİLEBİLİR. DEVAM EDEN BOŞANMA DAVASI ŞAYET SÖZLÜ YARGILAMA AŞAMASINDA İSE O ZAMAN YENİ BİR DAVA AÇILARAK DEVAM EDEN DAVA İLE BİRLEŞTİRİLMESİ İSTENEBİLİR. BURADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN İKİ ÖNEMLİ HUSUS VARDIR. BİRİNCİ HUSUS, DEVAM EDEN BOŞANMA DAVASININ HANGİ AŞAMADA OLDUĞUDUR. DOSYANIN SÖZLÜ YARGILAMA AŞAMASINDA OLMAMASI GEREKİR. İKİNCİ ÖNEMLİ HUSUS, YAPILACAK ISLAHIN KISMİ ISLAH OLMAMASI VE DAVANIN TAMAMEN ISLAHI ŞEKLİNDE OLMASI GEREKİR.